Κακά τα νέα για τις ελιές και το ελαιόλαδο στην Εύβοια

Όμηρος φέρεται ότι ήταν ο πρώτος που αποκάλεσε το ελαιόλαδο «υγρό χρυσό», και ο χαρακτηρισμός αυτός επιβεβαιώνεται με ποικίλους τρόπους. Στην καταπράσινη άλλοτε πλαγιά ενός λόφου στην Εύβοια, εκεί όπου πριν λίγα χρόνια οι φλόγες κατάπιαν τη γη και την ελπίδα, η φύση δίνει το δικό της μάθημα αντοχής και αναγέννησης.

«Σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες, ήταν παράνομο να κόβεις την ελιά», δηλώνει στο Bloomberg η Καλλιόπη Ζιώγου, καλλιεργήτρια και δασκάλα γιόγκα, περιδιαβαίνοντας έναν οπωρώνα που βρέθηκε στο επίκεντρο της πύρινης καταστροφής. Παρά την ολοκληρωτική μαυρίλα που κάλυψε το τοπίο για δύο ολόκληρα χρόνια, κάτι άλλαξε: οι ελιές, αυτές οι ιστορικές και ιερές παρουσίες του ελληνικού τοπίου, αρχίζουν δειλά-δειλά να ξαναβλασταίνουν.

Από τους καμένους κορμούς ξεπροβάλλουν τώρα ασημοπράσινα βλαστάρια – μια εικόνα που προκαλεί συγκίνηση και ελπίδα. «Γι’ αυτό τα σέβομαι», λέει η Ζιώγου. «Είναι δυνατά και έχουν μεγάλη αντοχή και ανοχή».

Ωστόσο, η πλήρης αποκατάσταση απαιτεί υπομονή. Όπως εξηγεί, θα χρειαστούν τουλάχιστον δέκα, ίσως και είκοσι χρόνια μέχρι αυτά τα δέντρα να καταφέρουν ξανά να δώσουν καρπούς.

Η περίπτωση της Εύβοιας δεν είναι απλώς μια οικολογική ιστορία. Είναι σύμβολο επιμονής και πίστης. Σε έναν τόπο που δοκιμάστηκε σκληρά από τις πυρκαγιές, η φύση — με επίκεντρο την ελιά — επιλέγει να απαντήσει με ζωή. Και αυτό, τελικά, είναι το πιο δυνατό μήνυμα.

Κλιματική αλλαγή και κλέφτες

Οι ελιές αποτελούν ένα ανθεκτικό βασικό προϊόν εδώ και χιλιάδες χρόνια σε όλη τη Μεσόγειο, επειδή τα δέντρα ευδοκιμούν σε ξηρά κλίματα. Αλλά σήμερα οι ελαιοκαλλιεργητές στην Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα – τους τρεις κορυφαίους παραγωγούς στον κόσμο – αγωνίζονται να αποτρέψουν την υπερβολική ξήρανση των ελαιώνων τους . Σύμφωνα με το Bloomberg, η Ελλάδα είναι ένας κορυφαίος δείκτης: η μικρότερη και φτωχότερη από τις τρεις χώρες, επικεντρώνεται στην εξυπηρέτηση αγοραστών εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου υψηλής ποιότητας και εξάγει λάδι αξίας άνω του 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων ετησίως. Από τις τρεις, έχει επίσης υποστεί τη μεγαλύτερη κλιματική ζημιά, περίπου 400 δολάρια κατά κεφαλήν το 2023, σύμφωνα με την Eurostat. Οι Έλληνες αγρότες που βγάζουν τα προς το ζην με ελάχιστη τεχνολογική βοήθεια πρέπει τώρα να υπολογίσουν τον αυξανόμενο κίνδυνο πυρκαγιών , οι οποίες έκαψαν περισσότερα από 11.000 στρέμματα ελαιώνων πέρυσι.

Το Bloomberg εστιάζει και στο φαινόμενο των λεηλασιών που έχουν καταγραφεί περιγράφοντας ένα περιστατικό κοντά στην Καλαμάτα όπου δύο άνδρες φόρτωσαν 33 σακιά με ελιές στο πίσω μέρος του φορτηγού και στη συνέχεια οδήγησαν σε ένα χωράφι. «Μετέφεραν το φορτίο τους, αξίας περίπου 1.500 ευρώ (λίγο περισσότερο από 1.700 δολάρια), σε διαφορετικές σακούλες – πιθανώς προσπαθώντας να αποκρύψουν την προέλευσή του – και στη συνέχεια άφησαν το φορτηγό πίσω στο δημοτικό γραφείο όπου το είχαν κλέψει. Δυστυχώς γι’ αυτούς, είχαν παρκάρει το παράνομα αποκτημένο όχημα διαφυγής τους ακριβώς μπροστά από την κάμερα ασφαλείας του ελαιοτριβείου, γεγονός που τους έκανε εύκολο να τους εντοπίσουν. Επίσης, έφεραν τις σακούλες τους σε ένα δεύτερο κοντινό ελαιοτριβείο και ζήτησαν από τον ιδιοκτήτη να μετατρέψει τις κλεμμένες ελιές σε λάδι. Υποψιασμένος, κάλεσε τις αρχές, και αυτό ήταν όλο», τονίζει το Bloomberg.

Και δεν ήταν το μοναδικό περιστατικό: Η άνοδος της θερμοκρασίας στη Μεσόγειο είχε καταστήσει το ελαιόλαδο πολύ σπάνιο, αφήνοντας ορισμένους από τους κατοίκους της αναπτυσσόμενης περιοχής σε τόσο απελπισία που ένα τέτοιο έγκλημα άρχισε να βγάζει νόημα.

Κλέφτες έχουν επίσης χτυπήσει διανομείς ελαιολάδου στην Ισπανία και την Ιταλία, καθώς και μικρότερες επιχειρήσεις στο Χιούστον και το Μόντρεαλ. Ωστόσο, ειδήσεις για κλοπές αφθονούν στην Ελλάδα, με ιστορίες να εμφανίζονται σε αναρτήσεις στο Facebook και σε τοπικά και διεθνή μέσα ενημέρωσης. Μερικές από αυτές τις ληστείες ήταν μεγάλης κλίμακας, όπως οι 37 τόνοι ελαιολάδου που κλάπηκαν σε βαρέλια από ένα ελαιοτριβείο στη Χαλκιδική, στα βόρεια. (Αυτό το λάδι άξιζε περισσότερα από 300.000 δολάρια για τον τοπικό συνεταιρισμό καλλιεργητών.)

Απανωτά κρούσματα

Στο νησί της Κρήτης, μια ομάδα κλεφτών μπήκε κρυφά στο σπίτι ενός άνδρα και έκλεψε περισσότερες από 120 κιλά από τις προσωπικές του ελιές. Στα περίχωρα της Αθήνας, οι αγρότες ξύπνησαν και βρήκαν τις ελιές τους κομμένες κατά τη διάρκεια της νύχτας. Μερικές φορές οι κλέφτες έπαιρναν ολόκληρο το δέντρο, αφήνοντας μόνο τον κορμό. Άλλες φορές διέφυγαν μόνο με τα κλαδιά που ήταν γεμάτα ελιές. Σακούλες με φρεσκοκομμένες ελιές εξαφανίζονταν από τα χωράφια πριν οι αγρότες προλάβουν να τις μεταφέρουν στο μύλο. Στη χερσόνησο της Μεσσηνίας, όχι μακριά από την Καλαμάτα, οι ντόπιοι ανέφεραν ότι κλέφτες εισέβαλαν σε νεκροταφεία για να κλέψουν τα αποθέματα ελαιολάδου που είχαν χρησιμοποιηθεί για να ανάψουν λάμπες, ακόμη και μπουκάλια που αφήνονταν ως προσφορές για τους νεκρούς.

Για γενιές ο μέσος Έλληνας ελαιοκαλλιεργητής γνωρίζει κάποιον που γνωρίζει κάποιον που έχει εξαπατηθεί, υπογραμμίζει το δημοσίευμα.

Ωστόσο, οι διακυμάνσεις των θερμοκρασιών κατέστησαν τη συγκομιδή της Ελλάδας το 2023-24 τόσο πενιχρή που ορισμένοι αγρότες αποφάσισαν ότι δεν άξιζε καν να μαζεύουν τις ελιές από τα δέντρα. Οι λάτρεις του ελαιολάδου μπορεί να παρατήρησαν μια απότομη αύξηση των τιμών περίπου τότε. Το παγκόσμιο κόστος σχεδόν διπλασιάστηκε. Ο πληθωρισμός, η επισιτιστική ανασφάλεια και τα προβλήματα στην αλυσίδα εφοδιασμού έχουν επίσης συμβάλει στη διατήρηση των τιμών σε υψηλά επίπεδα. Τα τρόφιμα και τα γεωργικά προϊόντα αντιπροσωπεύουν πλέον το ένα τρίτο όλων των κλοπών, σύμφωνα με ανάλυση του Ομίλου BSI.

«Η περασμένη χρονιά ήταν ίσως η χειρότερη περίοδος που έχω δει εδώ και 20 χρόνια», λέει ο Προκόπιος Μαγιάτης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και επιστήμονας που μελετά την παραγωγή ελιάς. Φέτος, τα πράγματα έχουν ανακάμψει σημαντικά, με απόδοση 250.000 τόνων, περισσότερο από το διπλάσιο του θλιβερού αριθμού του περασμένου έτους. (Αυτή τη φορά, η Ελλάδα ξεπέρασε ελαφρώς την Ιταλία σε παραγωγή.) Ωστόσο, το μέλλον της ελαιοβιομηχανίας της χώρας εξακολουθεί να φαίνεται πιο ασταθές από ό,τι στη ζωή των περισσότερων αγροτών. Οι ελληνικές συγκομιδές ελιάς συνέβαλαν περισσότερο από όσο τους αναλογούσε στην ανάπτυξη του ανθρώπινου πολιτισμού.