Εύβοια: Γιατί δημιουργήθηκε η Σφυριχτή γλώσσα της Αντιάς- Πώς θα μπορούσε να διασωθεί

Η Σφυριχτή γλώσσα της Αντιά, γνωστή και ως Σφυριά, είναι ένας κώδικας επικοινωνίας με σφυρίγματα που χρησιμοποιείται από τους κατοίκους του ορεινού χωριού Αντιά Εύβοιας.

Η Σφυριά, η σφυριχτή ελληνική γλώσσα που χάνεται, μια ιδιαίτερη γλώσσα που μοιάζει με τραγούδισμα πουλιών και οι κάτοικοι του χωριού Αντιά της Καρύστου Ευβοίας τη χρησιμοποιούν εδώ και χιλιάδες χρόνια για να επικοινωνούν εξ αποστάσεως…

Οι κάτοικοι του μικρού χωριού των μόλις 35 κατοίκων, έμαθαν να σφυρίζουν πριν καλά καλά μάθουν να μιλάνε κι ακόμη και σήμερα πολλές φορές συνομιλούν σφυρίζοντας, κάτι που τους έχει κάνει και διάσημους απ’ άκρη σ’ άκρη της γης…

Η διάλεκτος έχει γίνει γνωστή σε όλο τον κόσμο καθώς ουκ ολίγες φορές την Κάρυστο και το συγκεκριμένο χωριό έχουν επισκεφθεί δημοσιογράφοι από το εξωτερικό που θέλουν να κάνουν αφιερώματα στην ξεχωριστή αυτή γλώσσα.

Το «BBC» επέλεξε να παρουσιάσει το χωριό Αντιά σε παλαιότερο αφιέρωμά του.

Η σφυριχτή γλώσσα της Αντιάς, γνωστή ως σφυριά, είναι μια από τις πιο σπάνιες και πιο απειλούμενες γλώσσες στον κόσμο. Πρόκειται για μια μυστηριώδη μορφή επικοινωνίας σε μεγάλες αποστάσεις.

Μέσα από αυτή, μπορούν να σφυρηλατηθούν ολόκληρες συνομιλίες. Ανεξάρτητα από το πόσο περίπλοκες είναι. Κάθε σφύριγμα αντιστοιχεί σε ένα γράμμα της αλφαβήτου. Η σύνθεσή τους οδηγεί στη δημιουργία των σφυριχτών λέξεων.

Σε κάθε περίπτωση, όπως εξηγεί μια γλωσσολόγος, η Δήμητρα Χένγκεν, στο BBC, οι τόνοι και οι συχνότητες που απαρτίζουν τα σφυρίγματα ανταποκρίνονται σε λέξεις και συλλαβές της ελληνικής γλώσσας. Χάρη όμως στα διαφορετικά ηχητικά κύματά της, ακούγεται σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων, δηλαδή δέκα φορές πιο μακριά ακόμα και από μια δυνατή κραυγή.

«Μια νύχτα, ένας άντρας βρισκόταν στα βουνά με τα πρόβατά του όταν άρχισε να χιονίζει», αφηγείται μια κάτοικος του χωριού, η Μαρία Κεφαλά, στο BBC.

«Ήξερε ότι κάπου μακριά βρισκόταν ένα όμορφο κορίτσι από την Αντιά με τις κατσίκες της. Βρήκε λοιπόν μια σπηλιά, άναψε μια φωτιά και της σφύριξε να πάει να τον βρει να ζεσταθεί. Εκείνη το έκανε, και έτσι ερωτεύτηκαν οι γονείς μου».

Yπενθυμίζεται πως στις αρχές του 2023, τη διαφύλαξη της Σφυριχτής Γλώσσας στα Αντιά Καρύστου ζήτησε ο Θανάσης Ζεμπίλης με Ερώτηση του προς την τότε Υπουργό Παιδείας & Θρησκευμάτων κα Νίκη Κεραμέως και την Υπουργό Πολιτισμού & Αθλητισμού κα Λίνα Μενδώνη, προκειμένου να διαφυλαχθεί αυτό το σημαντικό πολιτιστικό απόθεμα για τις επόμενες γενιές.

Ειδικότερα, η με αρ. πρωτ. 2182/10.02.2023 Ερώτηση του Βουλευτή Ευβοίας ανέφερε τα εξής:

«Η Σφυριχτή Γλώσσα του χωριού Αντιά είναι ένας, μοναδικός στην Ελλάδα, τρόπος επικοινωνίας. Πρόκειται για μια πλήρως ανεπτυγμένη γλώσσα, όπου ο σφυριχτής χρησιμοποιώντας τους τονισμούς και διαφορετικούς ήχους σφυρίγματος, προφέρει γράμματα, συλλαβές και λέξεις. Κάθε σφύριγμα, δηλαδή, αντιστοιχεί σε ένα γράμμα της αλφαβήτου και η σύνθεσή τους οδηγεί στη δημιουργία των σφυριχτών λέξεων.

Τον Ιούλιο του 2021, η Ελληνική Εθνική Επιτροπή για την UNESCO πραγματοποίησε ημερίδα με θέμα την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Καρυστίας και δη την Σφυριχτή Γλώσσα στην περιοχή. Παρευρισκόμενος στην εν λόγω εκδήλωση, διαπίστωσα ότι η «σφυριά» αποτελεί ένα σπάνιο πολιτιστικό απόθεμα όχι μόνο της συγκεκριμένης περιοχής, αλλά όλης της χώρας. Αποτελεί, επίσης, ένα εργαλείο πολιτιστικής διπλωματίας, δεδομένου ότι υπάρχουν και άλλες γλωσσικές κοινότητες στην Ισπανία και τη νότια Γαλλία που επικοινωνούν με σφυριές, με τις οποίες η ομάδα της Καρυστίας βρίσκεται σε επαφή και συμμετέχουν από κοινού σε αρκετές εκδηλώσεις και συνέδρια, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, όπως το 2019 στο αρχαίο θέατρο Ερέτριας.

Δυστυχώς, όμως, οι άνθρωποι που γνωρίζουν την γλώσσα μειώνονται δραματικά. Στην Ελλάδα η γλωσσική κοινότητα της σφυριχτής γλώσσας αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από τους μετρημένους στα δάχτυλα – και στην πλειοψηφία τους ηλικιωμένους – κατοίκους της Αντιάς, ενός απομακρυσμένου χωριού στα βουνά της περιοχής του Κάβο Ντόρο στην Εύβοια.

Αποτελεί μία από τις πιο σπάνιες απειλούμενες γλώσσες στον κόσμο και για το λόγο αυτό εγγράφηκε στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού το 2019. Αντιστοίχως, η ισπανική σφυριχτή γλώσσα έχει αναγνωριστεί από την UNESCO, ενώ γίνονται προσπάθειες, προκειμένου να ενταχθεί και η σφυριχτή γλώσσα της χώρας μας στον Διεθνή Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Ο κ. Παναγιώτης Τζαναβάρης, Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Απανταχού Αντιωτών, έχει κάνει μεγάλη προσπάθεια για τη διάχυση και διατήρηση της σφυριχτής γλώσσας. Ωστόσο, τόσο οι ομιλούντες, όσο και οι διδάσκοντες εκλείπουν.

Μία λύση προκειμένου να διασωθεί η εν λόγω γλώσσα είναι να προγραμματιστούν σεμινάρια εκμάθησης της γλώσσας στα σχολεία του Δήμου Καρύστου, όπως συνέβη σε τοπικό κολλέγιο στη Γαλλία και έτσι νέοι άνθρωποι να γίνουν οι συνεχιστές της. Τα συγκεκριμένα μαθήματα θα προσφέρονται από τους ομιλούντες την γλώσσα και σε χρόνο πέρα των διδακτικών ορών, όπως ακριβώς γίνεται με τα σεμινάρια ρομποτικής ή περιβαλλοντικής προστασίας.