Εντοπίστηκαν χημικές ουσίες και φυτοφάρμακα σε ελληνικά αυγά

Όπως αναφέρει το cibum, οι συνθετικές χημικές ουσίες PFAS (υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες) ονομάζονται και «για πάντα χημικά» καθώς δεν διασπώνται ποτέ και συσσωρεύονται σε έδαφος, νερά, φυτά και ζώα, φτάνοντας τελικά και στον άνθρωπο μέσω της τροφικής αλυσίδας.

Η ανησυχία του κοινού και των επιστημόνων έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια για την παρουσία των PFAS στα τρόφιμα καθώς, τοξικολογικά στοιχεία έχουν συσχετίσει ορισμένα PFAS με δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία, όπως βλάβη στο ανοσοποιητικό σύστημα και το ήπαρ, γενετικές ανωμαλίες, καρκίνο και καθυστερημένη ανάπτυξη. Επιπλέον, επιδημιολογικά δεδομένα βρήκαν σημαντικές συσχετίσεις μεταξύ της έκθεσης σε PFAS και των δυσμενών ανοσολογικών επιδράσεων στα παιδιά, καθώς και της δυσλιπιδαιμίας στους ενήλικες. Και η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων κάνει λόγο για “ξεκάθαρες” σοβαρές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία από τα PFAS. Ωστόσο μέχρι στιγμής, υπάρχουν περιορισμένες πληροφορίες στη βιβλιογραφία σχετικά με την έκθεση σε PFAS μέσω της κατανάλωσης αυγών.

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της ΜΚΟ Générations futures, η οποία καταγγέλλει την «εκτεταμένη μόλυνση» των τροφίμων από χημικές ουσίες PFAS, το 39% των αυγών είναι μολυσμένα με PFAS ενώ και έρευνα του Γερμανικού Οργανισμού Προστασίας Περιβάλλοντος και Φύσης (BUND) αποκαλύπτει υψηλά επίπεδα των λεγόμενων «αιώνιων χημικών ουσιών» PFAS στα αυγά. Αλλά και στη Δανία επίσης πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι 8 στα 20 δείγματα αυγών που αναλύθηκαν εμφάνισαν επίπεδα PFAS πάνω από τα επιτρεπτά όρια.

Έρευνα για τα αυγά στην Ελλάδα

Το τι συμβαίνει στην Ελλάδα και κατά πόσο τα αυγά που καταναλώνουμε περιέχουν χημικές ουσίες, αξιολογήθηκε σε μελέτη του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του ΕΚΠΑ, με επικεφαλής τον καθηγητή του τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου Νάσο Στασινάκη, που δημοσιεύτηκε στο  Science of The Total Environment.

Οι κύριοι στόχοι της μελέτης ήταν να εξεταστεί η εμφάνιση PFAS σε εγχώρια παραγόμενα οικόσιτα αυγά που συλλέχθηκαν από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, να εντοπιστούν δυνητικά μολυσμένες περιοχές και να εκτιμηθεί ο πιθανός κίνδυνος πρόσληψης PFAS μέσω της κατανάλωσης αυγών. Συλλέχθηκαν δείγματα από 17 κοτέτσια που βρίσκονται σε γεωργικές, βιομηχανικές και αστικές περιοχές και αναλύθηκαν για την παρουσία 46 διαφορετικών ουσιών. Μεταξύ Απριλίου και Οκτωβρίου 2023, συλλέχθηκαν 75 αυγά κότας εγχώριας παραγωγής από 17 κοτέτσια με τη βοήθεια εθελοντών που εξέθρεψαν ωοτόκες όρνιθες ελευθέρας βοσκής σε 5 διαφορετικούς νομούς σε όλη την Ελλάδα: Σέρρες (ν=5), Μαγνησία (ν=2), Βοιωτία (ν=5), Αττική (ν=2) και Ηλεία (ν=3). Όλα τα αυγά από κάθε κοτέτσι ελήφθησαν δειγματοληπτικά την ίδια ημέρα για να διασφαλιστεί ότι προέρχονταν από διαφορετικές κότες.

Τα ευρήματα της μελέτης για τα ελληνικά αυγά

Ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός 2023/915 έχει θέσει μέγιστα όρια (ML) στα αυγά ίσα με 0,30, 1,0, 0,30 και 0,70 μg/kg ww για PFHxS, PFOS, PFOA και PFNA (που ανήκουν στην οικογένεια των PFAS) αντίστοιχα. Μόνο 9 από τα 17 δείγματα ελληνικών αυγών που αναλύθηκαν συμμορφώνονταν με αυτά τα όρια, δηλαδή πάνω από τα μισά υπερβαίνουν τα ρυθμιστικά όρια, ενώ όλα ανεξαιρέτως τα δείγματα περιείχαν PFAS. Για αυτά τα δείγματα οι συγκεντρώσεις PFAS κυμαίνονταν από 1,71 (EBC4) έως 5,30 (EBC13) μg/kg βάρους. Αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν τη σημαντική μόλυνση των ελληνικών αυγών από PFAS. Τα δείγματα που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο αυτής της μελέτης, από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, δείχνουν ότι η μόλυνση είναι υψηλότερη στο Νομό Ηλείας όπου όλα τα EBC υπερέβησαν τις οδηγίες υγείας της EFSA για όλες τις ηλικιακές ομάδες. Ο αριθμός των PFAS που ανιχνεύθηκαν ανά δείγμα κυμάνθηκε από 17 έως 24.  Όσον αφορά την εμφάνιση μεμονωμένων PFAS, οι υψηλότερες μέσες συγκεντρώσεις ανιχνεύθηκαν για PFOS (0,996 μg/kg ww), PFHxS (0,799 μg/kg ww) και PFBA (0,742 μg/kg ww).

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η κατανάλωση τροφίμων έχει αναγνωριστεί ως η σημαντικότερη πηγή έκθεσης του ανθρώπου σε PFAS για τον γενικό πληθυσμό. Δεδομένου ότι τα αυγά εκτίθενται αναπόφευκτα σε αυτές τις βιοσυσσωρεύσιμες ενώσεις στο φυσικό περιβάλλον, η κατανάλωση αυγών μπορεί τελικά να προκαλέσει δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων.

Για να εκτιμηθεί ο κίνδυνος που απορρέει από μολυσμένα με PFAS αυγά, υπολογίστηκαν επίσης οι εβδομαδιαίες προσλήψεις (EWI) των PFAS από την κατανάλωση αυγών. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς οι τιμές EWIs για τη συνδυασμένη έκθεση σε PFOS, PFOA, PFNA και PFHxS ως αποτέλεσμα της κατανάλωσης αυγών από κοτέτσια, αντιστοιχούν σε μέση εβδομαδιαία πρόσληψη 7,05, 4,26 και 6,20 ng/kg σωματικού βάρους για εφήβους, ενήλικες και ηλικιωμένους στην Ελλάδα, αντίστοιχα. Οι τιμές αυτές για τις ηλικιακές ομάδες των εφήβων και των ηλικιωμένων υπερβαίνουν την ΑΟΕΠ της EFSA για τα τρόφιμα (4,4 ng/kg/w) και, ως εκ τούτου, εγείρουν σημαντικές ανησυχίες για την υγεία των καταναλωτών αυγών.

Βρέθηκαν και φάρμακα και φυτοφάρμακα στα ελληνικά αυγά

Για πρώτη φορά, φαρμακευτικά προϊόντα και υπολείμματα φυτοφαρμάκων βρέθηκαν σε αυγά κοτόπουλου στην αυλή. Η συστηματική παρουσία των περισσότερων από αυτά σχετίζεται με τις συνήθεις γεωργικές πρακτικές. Οι αναλύσεις έδειξαν τη συνύπαρξη 6 φυτοφαρμάκων και 5 φαρμακευτικών προϊόντων σε δείγματα που συλλέχθηκαν. Μεταξύ των φυτοφαρμάκων, το dinoterb και το N,N-διαιθυλο-m-τολουαμίδιο (DEET) βρέθηκαν σε όλα τα δείγματα. Το DEET είχε την υψηλότερη μέση συγκέντρωση (8,25 μg/kg ww). Το οξολινικό οξύ ήταν το πιο συχνά ανιχνεύσιμο φάρμακο, με μέση συγκέντρωση 1,03 μg/kg ww.

Στα αυγά έγιναν αναλύσεις και για την παρουσία βαρέων μετάλλων οι οποίες ήταν χαμηλές και δεν αποτελούν απειλή για τη δημόσια υγεία, σύμφωνα με τη μελέτη.  Η μελέτη καταλήγει στο ότι όντως υπάρχει απειλή για την ανθρώπινη υγεία λόγω της εμφάνισης PFAS σε ελληνικά αυγά από κοτέτσια, και περαιτέρω έρευνα θα πρέπει να επικεντρωθεί στις οδούς έκθεσης που ευθύνονται για τα PFAS που βρέθηκαν σε ελληνικά δείγματα.