Κορονοϊός: Βλάβη στον εγκέφαλο αφήνουν ακόμη και οι ήπιες περιπτώσεις

Τον Αύγουστο του 2021, μια προκαταρκτική αλλά μεγάλης κλίμακας μελέτη που διερευνούσε τις εγκεφαλικές αλλαγές σε άτομα που είχαν νοσήσει με κορωνοϊό, κίνησε το ενδιαφέρον της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας.

Οι ερευνητές βασίστηκαν σε μια υπάρχουσα βάση δεδομένων που ονομάζεται UK Biobank, η οποία περιέχει δεδομένα απεικόνισης του εγκεφάλου από πάνω από 45.000 άτομα στο Ηνωμένο Βασίλειο από το 2014. Αυτό σημαίνει ότι υπήρχαν βασικά δεδομένα και απεικονίσεις εγκεφάλου όλων αυτών των ανθρώπων από πριν από την πανδημία.

Η ερευνητική ομάδα ανέλυσε τα δεδομένα εγκεφαλικής απεικόνισης και στη συνέχεια επανέφερε όσους είχαν διαγνωστεί με COVID-19 για πρόσθετες εξετάσεις. Συνέκριναν τα άτομα που είχαν νοσήσει με τους συμμετέχοντες που δεν είχαν, αντιστοιχίζοντας προσεκτικά τις ομάδες με βάση την ηλικία, το φύλο, την ημερομηνία της βασικής εξέτασης και την τοποθεσία της μελέτης, καθώς και τους κοινούς παράγοντες κινδύνου για τη νόσο, όπως οι μεταβλητές υγείας και η κοινωνικοοικονομική κατάσταση.

Η ομάδα διαπίστωσε αξιοσημείωτες διαφορές στη φαιά ουσία – η οποία αποτελείται από τα κυτταρικά σώματα των νευρώνων που επεξεργάζονται τις πληροφορίες στον εγκέφαλο – μεταξύ εκείνων που είχαν μολυνθεί με κορωνοϊό και εκείνων που δεν είχαν. Συγκεκριμένα, το πάχος του ιστού της φαιάς ουσίας στις περιοχές του εγκεφάλου που είναι γνωστές ως μετωπιαίος και κροταφικός λοβός ήταν μειωμένο στην ομάδα με COVID-19.

Στον γενικό πληθυσμό, είναι φυσιολογικό να παρατηρείται κάποια αλλαγή στον όγκο ή το πάχος της φαιάς ουσίας με την πάροδο του χρόνου καθώς οι άνθρωποι γερνούν, αλλά οι αλλαγές ήταν μεγαλύτερες από το φυσιολογικό σε όσους είχαν μολυνθεί με τον κορωνοϊό.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα άτομα που είχαν μολυνθεί με την COVID-19 παρουσίασαν απώλεια όγκου εγκεφάλου ακόμη και όταν η ασθένεια δεν ήταν αρκετά σοβαρή ώστε να απαιτηθεί νοσηλεία. Τέλος, οι ερευνητές διερεύνησαν τις αλλαγές στις επιδόσεις σε γνωστικά καθήκοντα και διαπίστωσαν ότι όσοι είχαν προσβληθεί από την COVID-19 ήταν πιο αργοί στην επεξεργασία πληροφοριών, σε σχέση με όσους δεν είχαν νοσήσει.

Αν και πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στην ερμηνεία αυτών των ευρημάτων- καθώς αναμένουν την επίσημη αξιολόγηση από ομοτίμους- το μεγάλο δείγμα, τα δεδομένα πριν και μετά την ασθένεια στα ίδια άτομα και η προσεκτική αντιστοίχιση με άτομα που δεν είχαν προσβληθεί από COVID-19, έχουν καταστήσει αυτή την προκαταρκτική εργασία ιδιαίτερα πολύτιμη.

Τι σημαίνουν αυτές οι αλλαγές στον όγκο του εγκεφάλου

Στις αρχές της πανδημίας, μία από τις πιο συνηθισμένες αναφορές των ατόμων που είχαν μολυνθεί από το COVID-19 ήταν η απώλεια της γεύσης και της όσφρησης.

Είναι εντυπωσιακό ότι οι περιοχές του εγκεφάλου που επηρεάστηκαν από την COVID-19 συνδέονται όλες με τον οσφρητικό βολβό, μια δομή κοντά στο μπροστινό μέρος του εγκεφάλου που μεταφέρει σήματα σχετικά με τις οσμές από τη μύτη σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου. Ο οσφρητικός βολβός έχει συνδέσεις με περιοχές του κροταφικού λοβού. Συχνά μιλάμε για τον κροταφικό λοβό στο πλαίσιο της γήρανσης και της νόσου Αλτσχάιμερ, επειδή εκεί βρίσκεται ο ιππόκαμπος. Ο ιππόκαμπος είναι πιθανό να διαδραματίζει βασικό ρόλο στη γήρανση, δεδομένης της συμμετοχής του στη μνήμη και τις γνωστικές διαδικασίες.

Η αίσθηση της όσφρησης είναι επίσης σημαντική για την έρευνα σχετικά με τη νόσο Αλτσχάιμερ, καθώς ορισμένα δεδομένα έχουν δείξει ότι τα άτομα που κινδυνεύουν να νοσήσουν έχουν μειωμένη αίσθηση της όσφρησης. Αν και είναι πολύ νωρίς για να εξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτών των αλλαγών που σχετίζονται με τον κορονοϊό, η διερεύνηση πιθανών συνδέσεων μεταξύ των αλλαγών στον εγκέφαλο που σχετίζονται με τον ιό και τη μνήμη παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον – ιδίως δεδομένων των περιοχών που εμπλέκονται και της σημασίας τους στη μνήμη και τη νόσο Αλτσχάιμερ.

Αυτά τα νέα ευρήματα εγείρουν σημαντικά, αλλά αναπάντητα ερωτήματα: Τι σημαίνουν αυτές οι αλλαγές στον εγκέφαλο μετά τη νόσηση για τη διαδικασία και τον ρυθμό της γήρανσης; Με την πάροδο του χρόνου, ο εγκέφαλος ανακάμπτει σε κάποιο βαθμό από την ιογενή λοίμωξη;

Η έρευνα της Μπέρναρντ δείχνει ότι καθώς οι άνθρωποι γερνούν, ο εγκέφαλος σκέφτεται και επεξεργάζεται τις πληροφορίες διαφορετικά. Έρευνες αρκετών δεκαετιών έχουν καταδείξει ότι οι ηλικιωμένοι δυσκολεύονται περισσότερο να επεξεργαστούν και να χειριστούν πληροφορίες, αλλά συνήθως θυμούνται γεγονότα και λεξιλόγιο. Όσον αφορά τις κινητικές δεξιότητες, γνωρίζουμε ότι οι ηλικιωμένοι εξακολουθούν να μαθαίνουν, αλλά το κάνουν πιο αργά σε σχέση με τους νέους ενήλικες.

Όσον αφορά τη δομή του εγκεφάλου, συνήθως παρατηρούμε μείωση του μεγέθους του εγκεφάλου στους ενήλικες άνω των 65 ετών. Αυτή η μείωση δεν εντοπίζεται μόνο σε μια περιοχή. Διαφορές μπορούν να παρατηρηθούν σε πολλές περιοχές του εγκεφάλου. Υπάρχει επίσης συνήθως αύξηση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού που γεμίζει το χώρο λόγω της απώλειας εγκεφαλικού ιστού. Επιπλέον, η λευκή ουσία, η μόνωση των αξόνων – μακρά καλώδια που μεταφέρουν ηλεκτρικά ερεθίσματα μεταξύ των νευρικών κυττάρων – είναι επίσης λιγότερο άθικτη στους ηλικιωμένους ενήλικες.

Καθώς το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες, όλο και περισσότερα άτομα φτάνουν σε μεγαλύτερη ηλικία. Αν και ο στόχος είναι όλοι να ζήσουν μακρά και υγιή ζωή, ακόμη και στην καλύτερη περίπτωση όπου κάποιος γερνά χωρίς ασθένεια ή αναπηρία, η τρίτη ηλικία επιφέρει αλλαγές στον τρόπο σκέψης και κίνησης.

Το να μάθουμε πώς όλα αυτά τα κομμάτια του παζλ ταιριάζουν μεταξύ τους θα μας βοηθήσει να ξεδιαλύνουμε τα μυστήρια της γήρανσης, ώστε να μπορέσουμε να βοηθήσουμε στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και της λειτουργικότητας των ηλικιωμένων ατόμων. Και τώρα, στο πλαίσιο της COVID-19, θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε το βαθμό στον οποίο ο εγκέφαλος μπορεί να ανακάμψει και μετά από ασθένεια.