Ο λόγος είναι η τάση του εγκεφάλου μας να συγκρατεί τις αρνητικές σκέψεις πιο σφιχτά από τις θετικές, κάτι που αναφέρεται ως προκατάληψη αρνητικότητας. Και αυτή η γνωστική προκατάληψη συχνά ενισχύεται από ένα άλλο συνυπάρχον φαινόμενο που οι ερευνητές ονομάζουν παράκαμψη αρνητικού συναισθήματος.
Αν το έχετε βιώσει κι εσείς αυτό, μπορείτε να νιώσετε παρηγοριά γνωρίζοντας ότι δεν πρόκειται για μια μοναδική ιδιορρυθμία της προσωπικότητάς σας, αλλά για ένα φαινόμενο που έχει καταγραφεί και μελετηθεί στην εξελικτική ψυχολογία εδώ και δεκαετίες. Αυτό σημαίνει ότι το λάθος ή η ταπείνωση του παρελθόντος που συνεχίζετε να αναβιώνετε, κατά πάσα πιθανότητα, δεν είναι στην πραγματικότητα τόσο βαθιά. Αυτή η προκατάληψη είναι ένα ενσωματωμένο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης, που διαμορφώνεται από την εξέλιξη και ενισχύεται από το σύγχρονο άγχος. Και η κατανόηση του γιατί συμβαίνει αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να σπάσετε τον κύκλο και να ανακτήσετε τον έλεγχο της νοητικής σας αφήγησης.
Εδώ είναι οι τρεις κύριοι λόγοι για τους οποίους ο εγκέφαλός σας έλκεται από την αρνητικότητα και τι μπορείτε να κάνετε γι’ αυτό.
Ο εγκέφαλος εξελίχθηκε για να δίνει προτεραιότητα στις αρνητικές σκέψεις
Πολύ πριν υπάρξουν τα smartphones, οι προθεσμίες ή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι άνθρωποι είχαν μία δουλειά: να επιβιώνουν. Και αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να δίνουν εξαιρετικά μεγάλη προσοχή σε οτιδήποτε θα μπορούσε να προκαλέσει βλάβη. Ένα θρόισμα στους θάμνους, ανεπαίσθητες αλλαγές στον καιρό και τα παράξενα σημάδια ενός άγριου ζώου θα μπορούσαν όλα να σημαίνουν βέβαιο θάνατο αν δεν αντιμετωπιστούν.
Με άλλα λόγια, η απώλεια μιας πιθανής απειλής θα μπορούσε να αποβεί μοιραία. Η απώλεια κάτι θετικού, όπως ένα όμορφο δέντρο ή ένας ευχάριστος ήχος, σπάνια είχε τόσο σοβαρές συνέπειες.
Επί χιλιάδες χρόνια, αυτό οδήγησε τον ανθρώπινο εγκέφαλο να δίνει προτεραιότητα σε αρνητικές ή απειλητικές πληροφορίες. Ακόμα και σήμερα, ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί το ίδιο αρχαίο σύστημα συναγερμού, αντιμετωπίζοντας την κοινωνική απόρριψη, την κριτική, τους οικονομικούς φόβους ή την αβεβαιότητα ως πιθανές απειλές για την επιβίωσή του.
Η έρευνα επιβεβαιώνει επίσης ότι η αμυγδαλή, μια κρίσιμη δομή του εγκεφάλου για την συναισθηματική επεξεργασία, ανταποκρίνεται έντονα σε συναισθηματικά διεγερτικά ερεθίσματα. Ενώ είναι ενεργή τόσο για θετικά όσο και για αρνητικά ερεθίσματα, τα στοιχεία δείχνουν μια ιδιαίτερα ισχυρή ιεράρχηση προτεραιοτήτων όταν γίνεται αντιληπτή απειλή.
Μπορεί να επαναλάβετε τον ενοχλημένο τόνο ενός συναδέλφου ή ένα λάθος που κάνατε, παρόλο που στην πραγματικότητα είστε σωματικά ασφαλείς. Σε μια στιγμή σαν κι αυτή, είναι σημαντικό να υπενθυμίσετε στον εαυτό σας ότι ο εγκέφαλός σας δεν προσπαθεί να σας βασανίσει. Προσπαθεί να σας προστατεύσει με τον καλύτερο τρόπο που ξέρει.
Οι αρνητικές σκέψεις προσπαθούν να αποτρέψουν αρνητικά γεγονότα
Η ψυχολογική έρευνα έχει από καιρό τεκμηριώσει την προκατάληψη της αρνητικότητας: την τάση μας να θυμόμαστε τις αρνητικές εμπειρίες πιο έντονα από τις θετικές. Μια μελέτη παρακολούθησης των ματιών εξέτασε 130 προπτυχιακούς φοιτητές και διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στις κεντρικές λεπτομέρειες σε αρνητικά συναισθηματικά γεγονότα, γεγονός που καθιστά αυτές τις αναμνήσεις πιο βαθιά κωδικοποιημένες.
Αυτό συμβαίνει επειδή οι αρνητικές εμπειρίες ενεργοποιούν περισσότερη δραστηριότητα στο κέντρο επεξεργασίας πληροφοριών του εγκεφάλου, ιδιαίτερα στην αμυγδαλή, η οποία δίνει προτεραιότητα στις συναισθηματικά φορτισμένες αναμνήσεις. Και αυτός ο μηχανισμός είναι που μπορεί να ενεργοποιείται στο παρασκήνιο όταν:
Ξέχνα πέντε κομπλιμέντα, αλλά επικεντρώσου σε ένα επικριτικό σχόλιο
Θυμάσαι ένα λάθος που έκανες στη δουλειά για χρόνια, αλλά δυσκολεύεσαι να θυμηθείς ένα μικρό καθημερινό επίτευγμα
Επαναλαμβάνετε αμήχανες στιγμές επανειλημμένα και μην ξαναζείτε στιγμές υπερηφάνειας με πρόθεση
Οι κοινωνικοί ψυχολόγοι έχουν επίσης διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι αποδίδουν μεγαλύτερο συναισθηματικό βάρος στις απώλειες παρά στα κέρδη. Αυτό είναι γνωστό ως αποστροφή για την απώλεια και εμφανίζεται σε όλα όσα κάνουμε, από το πώς ερμηνεύουμε μια πτώση στο τραπεζικό υπόλοιπο μέχρι το πώς αντιδρούμε στην κριτική από αγαπημένα πρόσωπα.
Αυτή είναι η λειτουργία που εξελίχθηκε για να εκπληρώσει η αρνητική μας προκατάληψη. Δεν διαμορφώνει απλώς τη μνήμη. Αλλάζει τον τρόπο λήψης αποφάσεων, τα κίνητρα και την αυτοαντίληψη για να αποτρέψει απώλειες και άλλες αρνητικές εμπειρίες στο μέλλον.
Το πρόβλημα είναι ότι αν δεν εργαστείτε ενεργά για να παρατηρήσετε και να ενισχύσετε τις θετικές εμπειρίες, ο εγκέφαλός σας θα συνεχίσει να εστιάζει σε αυτό που είναι λάθος αντί για αυτό που είναι σωστό, και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια μόνιμη προσέγγιση της ζωής βασισμένη στον φόβο.
Οι αρνητικές σκέψεις δημιουργούν συναισθηματικούς βρόχους ανατροφοδότησης
Μόλις οι αρνητικές σκέψεις κυριαρχήσουν, πυροδοτούν μια αντίδραση στρες. Η ενασχόληση με την αρνητικότητα συχνά οδηγεί στην απελευθέρωση κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες, η οποία με τη σειρά της ευαισθητοποιεί τον εγκέφαλό σας σε πιο αρνητικά ερεθίσματα.
Αυτό δημιουργεί έναν ισχυρό βρόχο: μια αρνητική σκέψη εισέρχεται στον εγκέφαλο και, λόγω του οδυνηρού περιεχομένου της, ο εγκέφαλος δίνει σήμα στο σώμα να ενεργοποιήσει την αντίδρασή του στο στρες. Ως αποτέλεσμα, ο εγκέφαλος και το σώμα γίνονται πιο ευαίσθητα σε άλλες αρνητικές πληροφορίες ή ερεθίσματα, οδηγώντας τελικά σε ακόμη περισσότερες αρνητικές σκέψεις που συσσωρεύονται στον εγκέφαλο.
Μια μελέτη του 2014 που δημοσιεύτηκε στο Psychoneuroendocrinology διαπίστωσε ότι ο στοχασμός μετά το στρες (η επανάληψη αρνητικών σκέψεων μετά από ένα αγχωτικό συμβάν) προέβλεπε μεγαλύτερη αντιδραστικότητα της κορτιζόλης σε μελλοντικούς στρεσογόνους παράγοντες. Ο εγκέφαλος προσαρμόζεται στο να περιμένει κίνδυνο (ακόμα και όταν δεν υπάρχει) και δίνει μια ακόμη ισχυρότερη αντίδραση την επόμενη φορά που θα αισθανθεί μια πιθανή απειλή. Ο στοχασμός είναι ένας από τους ισχυρότερους προγνωστικούς παράγοντες του άγχους και της κατάθλιψης, επειδή διατηρεί ενεργοποιημένη την αντίδραση στο στρες.
Μόλις σχηματιστούν αυτοί οι βρόχοι, μπορούν να γίνουν αυτόματοι. Μπορεί να πιάσετε τον εαυτό σας να σκέφτεται:
«Γιατί δεν μπορώ απλώς να το αφήσω αυτό να περάσει;»
«Γιατί το σκέφτομαι συνέχεια αυτό;»
«Γιατί με ενοχλεί τόσο πολύ αυτό;»
Αλλά ο εγκέφαλος απλώς κάνει αυτό που έχει προγραμματιστεί να κάνει εδώ και χρόνια ή και δεκαετίες. Τα καλά νέα είναι ότι αυτοί οι βρόχοι μπορούν να διαταραχθούν με σκόπιμες νοητικές συνήθειες και ο εγκέφαλος μπορεί να αναδιαμορφωθεί μέσω της επανάληψης. Όπως ακριβώς σχηματίζονται οι αρνητικοί βρόχοι, έτσι μπορούν επίσης να δημιουργηθούν και θετικοί βρόχοι μέσω σκόπιμης επαναπροσδιορισμού της εστίασης.
Πώς να σπάσετε τον κύκλο της αρνητικής σκέψης
Δεν μπορείτε να εξαλείψετε εντελώς την αρνητικότητα, ούτε θα έπρεπε να θέλετε, καθώς σας κρατά ασφαλείς . Μπορείτε όμως να εκπαιδεύσετε τον εγκέφαλό σας να αντιδρά διαφορετικά. Οι πρακτικές που υποστηρίζονται από την έρευνα περιλαμβάνουν:
Ενσυνειδητότητα και προσήλωση. Εξασκηθείτε στο να παρατηρείτε τις σκέψεις σας χωρίς να τις κρίνετε. Και όταν εντοπίσετε μια αρνητική ερμηνεία, σταματήστε και αναρωτηθείτε: «Υπάρχει άλλος τρόπος να το δούμε αυτό;»
Εστίαση στην ευγνωμοσύνη και τη θετικότητα. Μελέτες δείχνουν ότι η τακτική απαρίθμηση πραγμάτων για τα οποία είστε ευγνώμονες αυξάνει τη δραστηριότητα σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ευημερία και μειώνει τη σηματοδότηση του στρες. Η ενίσχυση της υπερίσχυσης του θετικού συναισθήματος, του αντίστοιχου της υπερίσχυσης του αρνητικού συναισθήματος, επιτρέπει στα άτομα να ερμηνεύουν διφορούμενες καταστάσεις πιο γενναιόδωρα ή ουδέτερα. Η διατήρηση μιας θετικής στιγμής στην επίγνωσή σας για 10-20 δευτερόλεπτα τη βοηθά να κωδικοποιηθεί σε μεγαλύτερο βάθος, αντισταθμίζοντας την προκατάληψη της αρνητικότητας.
Γνωστική Αναμόρφωση. Χρησιμοποιήστε τεχνικές από τη γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία για να αμφισβητήσετε αρνητικές αποδόσεις. Αναρωτηθείτε: «Είναι πραγματικά εχθρική πρόθεση αυτή ή απλώς μια παρεξήγηση;»
Αυτές οι πρακτικές δεν σβήνουν τις αρνητικές σκέψεις, αλλά μπορούν να δώσουν στον εγκέφαλό σας νέες πληροφορίες στις οποίες μπορεί επίσης να δώσει προσοχή.
Οι αρνητικές σκέψεις προσκολλώνται στο μυαλό σας επειδή ο εγκέφαλός σας είναι φτιαγμένος για να σας προστατεύει, όχι για να σας κάνει ευτυχισμένους. Αλλά μόλις κατανοήσετε τους μηχανισμούς επιβίωσης, τις ψυχολογικές προκαταλήψεις και τους συναισθηματικούς βρόχους που παίζουν ρόλο, μπορείτε να αρχίσετε να τους διακόπτετε. Επιβραδύνοντας, παρατηρώντας τις σκέψεις σας και καλλιεργώντας σκόπιμα θετικές εμπειρίες, μπορείτε να εκπαιδεύσετε τον εγκέφαλό σας να σταματήσει να συλλαμβάνει τόσο σφιχτά την αρνητικότητα και να αρχίσει να αγκαλιάζει το καλό με μεγαλύτερη ευκολία.
Διαβάστε όλες τις ειδήσεις για την Εύβοια
Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις για την Ελλάδα και τον Κόσμο στο evima.gr