Γιατί δεν πρέπει να θεωρούμε ότι γλιτώσαμε τον πόλεμο

Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να βομβαρδίσει την ιρανική πυρηνική εγκατάσταση στο Φορντό μπορεί να εκτελέστηκε άψογα σε επιχειρησιακό επίπεδο, όμως η πολιτική της ερμηνεία είναι πολύ πιο σύνθετη από τις θριαμβευτικές δηλώσεις του Αμερικανού προέδρου. Η απουσία θυμάτων, η περιορισμένη ιρανική απάντηση και η επακόλουθη πρόταση του Τραμπ για κατάπαυση του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Ιράν ενδέχεται να συνιστούν επιτυχία τακτικής φύσης. Αλλά η στρατηγική εικόνα παραμένει ζοφερή – και πολύ πιο επικίνδυνη απ’ όσο παραδέχεται ο Λευκός Οίκος.

Η υποτιθέμενη «ειρήνη» που διακήρυξε ο Τραμπ μετά την επίθεση είναι μάλλον μια προσωρινή ανάπαυλα. Το Ιράν μπορεί να δείχνει συγκρατημένο τώρα, αλλά η γεωπολιτική πραγματικότητα δεν έχει αλλάξει: η εχθρότητα Τεχεράνης–Ιερουσαλήμ είναι δομική, όχι ευκαιριακή. Η Ισλαμική Δημοκρατία υπέστη στρατιωτικό πλήγμα, αλλά όχι στρατηγική ήττα. Ο ανώτατος ηγέτης Χαμενεΐ και οι Φρουροί της Επανάστασης θα ανασυνταχθούν. Η εκδίκηση, έστω και με χρονοκαθυστέρηση, παραμένει πιθανή.

Το βασικό πρόβλημα είναι πως η επίθεση δεν εξάλειψε το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Κατέστρεψε υλικό – όχι γνώση. Η τεχνογνωσία έχει εδραιωθεί. Τα εργαστήρια μπορούν να ξαναχτιστούν. Το εμπλουτισμένο ουράνιο σε ποσοστό 60% — οριακά πριν την οπλική χρήση — δεν ξέρουμε καν πού βρίσκεται. Και το πιο επικίνδυνο απ’ όλα: δεν γνωρίζουμε αν υπάρχουν άλλες μυστικές εγκαταστάσεις που δεν χτυπήθηκαν, απλώς επειδή παραμένουν άγνωστες.

Αυτός είναι και ο λόγος που οι προηγούμενοι πρόεδροι των ΗΠΑ επέλεγαν, με όλα τα μειονεκτήματα, την οδό της διπλωματίας και των επιθεωρήσεων. Όσο δύσκολες κι αν ήταν οι διαπραγματεύσεις, προσέφεραν έλεγχο, επιβράδυνση και διεθνή συναίνεση. Ο μηχανισμός της Συνθήκης Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων (NPT) και ο ρόλος του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (IAEA), όσο ατελείς κι αν ήταν, παρείχαν ένα πλαίσιο ασφάλειας — που τώρα κλονίζεται επικίνδυνα.

Ο Τραμπ στοιχηματίζει στη βία. Όμως η απειλή στρατιωτικής ισχύος χωρίς κανάλια διαλόγου ωθεί το Ιράν πιο κοντά στον δρόμο της απόκτησης πυρηνικής αποτροπής. Το επιχείρημα υπέρ της κατασκευής βόμβας δεν ήταν ποτέ πιο πειστικό για την Τεχεράνη. Άλλωστε, όπως παρατηρούν αρκετοί αναλυτές: κανείς δεν τολμά να βομβαρδίσει τη Βόρεια Κορέα.

Και δεν είναι μόνο το Ιράν που βγάζει συμπεράσματα. Το μήνυμα προς τις υπόλοιπες χώρες είναι σαφές: αν θέλεις να επιβιώσεις, φτιάξε το δικό σου πυρηνικό όπλο. Έτσι διαλύεται η αρχιτεκτονική του περιορισμού των εξοπλισμών. Έτσι απονομιμοποιείται το NPT. Έτσι ανοίγει ο δρόμος για έναν κόσμο όπου η δύναμη δεν ρυθμίζεται, παρά μόνο με περισσότερη δύναμη.

Αντί για αυτό, ο Τραμπ έχει μια δεύτερη επιλογή: να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Να προσφέρει ένα εφικτό, επαληθεύσιμο και ρεαλιστικό πλαίσιο συμφωνίας, ενδεχομένως με μερική άρση κυρώσεων και αποδοχή ενός αυστηρά περιορισμένου, ειρηνικού πυρηνικού προγράμματος. Είναι δύσκολο. Είναι αβέβαιο. Αλλά είναι η μόνη στρατηγική που μειώνει τον κίνδυνο πυρηνικού ολέθρου μακροπρόθεσμα.

Ο βομβαρδισμός του Φορντό ίσως κέρδισε μια μάχη. Η ειρήνη, όμως, δεν θα κερδηθεί με αεροπορικές επιδρομές. Και σίγουρα δεν θα διατηρηθεί με ψευδαισθήσεις.

WP